Dolny Śląsk 1983

KRAINA ODZYSKANA?

Dziecko przykucnęło na środku wyasfaltowanej jezdni u zbiegu dwóch ulic, zabawia się "badaniem" dużej, żeliwnej pokrywy na jakimś technologicznym kanale. Pokrywa jest stara, bogato profilowana. Ulica jest zupełnie pusta, bez przechodniów, bez samochodów. Za dzieckiem narożna trzypiętrowa kamienica z zamurowanymi oknami. Miejsce wykonania zdjęcia – Bystrzyca Kłodzka; czas – 1983 rok.

Samotny mężczyzna przemierza wybrukowany plac. W głębi pierzeja zabytkowych, piętrowych kamienic, zniszczone elewacje i dachy, okna częściowo zamurowane. Miejsce wykonania zdjęcia – Bolesławów; czas – 1983 rok.

To dwa z cyklu zdjęć Michała Cały pokazujących miasteczka Dolnego Śląska, zwłaszcza w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim. Odrębny cykl fotografii poświęcił autor Wałbrzychowi, z jego górniczym, industrialnym pejzażem – ale oba tematy wzajem się uzupełniają, łączą w opowieść o tej samej krainie. A jest to opowieść poruszająca. Bo nie są to zdjęcia do folderu pokazującego atrakcje turystyczne tego górskiego terenu. To spojrzenie na świat potencjalnie urodziwy: w górskiej krainie, pełen zabytkowych miasteczek – ale o urodzie zwiędłej, przygasłej, zmarnowanej. Świat niezagospodarowanych szans.

Fotografie Michała Cały mają walor historycznej dokumentacji. Cykl wałbrzyski powstał w latach 1975-1979, ale z epilogiem z 2005 roku. Na tych zdjęciach dominuje pejzaż przemysłowy z jego hałdami, kominami, kłębami dymu i pary – a wszystko to w relacji z górskim otoczeniem. Góry dane od Boga i hałdy – góry antropogeniczne. I jeszcze rytm wysokich dachów lekko pobielonych śniegiem. Ludzkie i nieludzkie. Fascynujące. I po części niezmienne, czego dowodzi swoiste pendant: widok wałbrzyskiego Sobięcina, utrwalony przez Całę w 1979 i 2005 roku. Okoliczne kopalnie upadły, ale koksownia Victoria pracuje.